1 marca obchodziliśmy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. W krotoszyńskim muzeum jak co roku zorganizowano wieczornicę, w trakcie której złożono hołd członkom polskiego podziemia antykomunistycznego.

Podczas wieczornicy Piotr Mikołajczyk, dyrektor muzeum, wprowadził gości w temat spotkania. Oprawę artystyczną przygotowała młodzież z I Liceum Ogólnokształcącego w Krotoszynie pod kierunkiem Małgorzaty Witczak. Obok utworów muzycznych pojawiły się również wypowiedzi-cytaty żołnierzy podziemia na temat działalności niepodległościowej.

Podczas uroczystości skupiono się głównie na wątkach związanych z lokalnym podziemiem antykomunistycznym. Głos zabrał Daniel Szczepaniak – kustosz krotoszyńskiego muzeum, historyk, który od wielu lat zgłębia tematykę lokalnego podziemia antykomunistycznego. Przedstawił strukturę i działalność młodzieżowej organizacji konspiracyjnej pod nazwą Gwardia Patriotów Polskich, która działała w Krotoszynie i Koźminie Wlkp. w latach 1948-1950. Prelegent przybliżył również mało znaną postać sierż. Władysława Stańczyka ps. Florian – podoficera Wojska Polskiego, Armii Krajowej oraz WSGO „Warta” w Obwodzie Krotoszyńskim w 1945 r.

Część wieczornicy poświęcona była także konspiracji ogólnopolskiej. Piotr Mikołajczyk wygłosił prelekcję na temat jednej z najbardziej znanych postaci ogólnopolskiego podziemia antykomunistycznego – majora / pułkownika Zygmunta Szendzielarza ps. Łupaszka – w związku z przypadającą 12 marca 110. rocznicą urodzin legendarnego dowódcy 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej.

Urodził się w 1910 roku w Stryju (dzisiejsza Ukraina, obwód lwowski). Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku już jako porucznik Szendzielarz dowodził 2. szwadronem 4. Pułku Ułanów, który wchodził w skład Wileńskiej Brygady Kawalerii. Za kampanię został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy. Po zakończeniu zmagań wojennych wrócił do Wilna, gdzie zaangażował się w działalność konspiracyjną. Przez lata jego walki podziemnej wokół niego narosło wiele kontrowersji.

Łupaszka działał na bardzo trudnym terenie, gdzie żołnierze Armii Krajowej musieli zmagać się nie tylko z Niemcami, ale także z sowiecką partyzantką, wrogo nastawioną litewską ludnością, często kolaborującą z Niemcami, która przeważała nad ludnością polską. Zarzuca mu się przeprowadzanie akcji odwetowych, w których zginęli litewscy cywile (wieś Dubienki), oraz podejmowania rozmów z Niemcami na temat wspólnej walki przeciwko sowieckim partyzantom, które nie przyniosły skutków, ponieważ kategorycznie odmówił współpracy.

Do dzisiaj historycy spierają się w ocenie tej postaci i w kwestii zakresu odpowiedzialności za niektóre decyzje. W 1948 r. Łupaszka został pojmany przez Urząd Bezpieczeństwa, a następnie skazany na karę śmierci, którą wykonano 8 lutego 1951 r. w więzieniu na Mokotowie.

Po wieczornicy jej uczestnicy tradycyjnie przeszli pod dawny areszt śledczy przy ul. Sienkiewicza, aby oddać hołd osobom, które tam były prześladowane i mordowane.

MICHAŁ KOBUSZYŃSKI