Problem otyłości u osób dorosłych jest znany od dawna, natomiast od kilkunastu lat w drastycznie szybkim tempie narasta on również wśród dzieci. Wielu rodziców bagatelizuje nadmierne kilogramy swoich pociech, uważając że im pulchniejsze dziecko, tym zdrowsze. Tymczasem otyłość wieku dziecięcego jest bardzo niepokojąca i niebezpieczna dla zdrowia.

Otyłość w wieku dziecięcym sprzyja powstawaniu wielu chorób, w tym cukrzycy typu II, schorzeń układu sercowo-naczyniowego, niektórym nowotworom, a także zwiększa ryzyko występowania zaburzeń hormonalnych, metabolicznych i zwyrodnieniowych układu kostno-stawowego. Poza negatywnym wpływem na zdrowie fizyczne otyłość wpływa także na jakość życia psychospołecznego. Otyłe dzieci z bardzo dużym prawdopodobieństwem pozostaną otyłe również w dorosłych latach, a towarzyszące im schorzenia dietozależne mogą znacznie obniżyć jakość życia.
Do oceny fizycznego rozwoju dziecka służą siatki centylowe – pozwalają określić, czy wzrost dziecka i jego masa ciała są proporcjonalne do wieku. W ocenie masy ciała pomocny jest również współczynnik nadwagi i otyłości BMI (body mass index).

Na nadmierną masę ciała u dzieci wpływa szereg różnych czynników, począwszy od uwarunkowań genetycznych, aż po aspekty dietetyczne. Spośród czynników dietetycznych wpływających na przyrost masy ciała u dzieci na szczególną uwagę zasługują – śmieciowe jedzenie, niedobory pokarmowe, brak spożywania pierwszego śniadania, nieregularność posiłków, podjadanie pomiędzy posiłkami, przekarmianie, brak ruchu, leniwe weekendy, nagradzanie jedzeniem, nadwaga rodziców, złe rozszerzanie diety, wysoka masa urodzeniowa, a także niedobór snu.
Podstawą leczenia otyłości u dzieci jest zmiana stylu życia, polegająca na zmianie nawyków żywieniowych całej rodziny i zwiększeniu aktywności fizycznej u dziecka. W przypadku dzieci nie stosuje się restrykcyjnych diet odchudzających. Dzieci w fazie wzrostu muszą mieć zapewnioną odpowiednią podaż energii i składników odżywczych, w pełni zaspokajających potrzeby organizmu.

Postępowanie dietetyczne w przypadku dziecka z nadwagą lub otyłością

Dieta dziecka otyłego powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych. W codziennych posiłkach nie może zabraknąć pełnowartościowego białka, złożonych węglowodanów, błonnika pokarmowego oraz zdrowych tłuszczy.

Dzienna racja pokarmowa powinna być rozplanowana na 5 posiłków (3 główne i 2 uzupełniające). Posiłki należy spożywać w regularnych odstępach czasowych. Białko powinno pochodzić zarówno z produktów pochodzenia zwierzęcego (drób, ryby, wołowina, cielęcina, królik oraz dobrej jakości wędliny), jak i produktów roślinnych, takich jak nasiona roślin strączkowych. Warto zwrócić uwagę na spożycie ryb, nie tylko ze względu na białko, ale także na zawartość kwasów omega 3 – niezwykle istotnych do prawidłowego rozwoju układu nerwowego u dzieci.

W diecie powinny się znaleźć produkty nabiałowe, takie jak kefiry, maślanki oraz sery twarogowe. Bogaty asortyment produktów nabiałowych oferuje Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Jarocinie, która może poszczycić się naturalnym składem swoich wyrobów, co przekłada się na smak i jakość każdego z nich.

Podstawowym źródłem węglowodanów powinny być produkty z pełnego przemiału, takie jak pełnoziarniste pieczywo, grube kasze, makarony razowe, płatki zbożowe czy ryż brązowy i ryż basmati. Są to węglowodany o niskim indeksie glikemicznym, które poprzez dużą zawartość błonnika pokarmowego dają uczucie sytości i regulują gospodarkę węglowodanową.

W diecie dzieci nie należy całkowicie ograniczać tłuszczu, gdyż jest on niezbędny do prawidłowego rozwoju młodych organizmów. Warto jednak zwrócić uwagę na jakość spożywanych tłuszczy. Na uwagę zasługują oleje roślinne (olej rzepakowy, lniany, oliwa z oliwek), dozwolone jest także w rozsądnych ilościach masło.

Szczególnie polecam masło ekstra z Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Jarocinie. Jest to masło najwyższej jakości, wyprodukowane wyłącznie ze śmietanki pasteryzowanej, bez żadnych dodatków – bez barwników, konserwantów oraz ulepszaczy i stabilizatorów. Jest naturalnym produktem o wysokiej zawartości potrzebnych dla organizmu składników mineralnych i witamin, takich jak witamina A, B-karoten, a także witaminy D i E. Jarocińskie masło charakteryzuje się doskonałą smarownością, a także jednolitą konsystencją i barwą. Ma niepowtarzalny smak. Zawiera wyłącznie tłuszcz mleczny (min. 82%). Produkt jest przeznaczony głównie do smarowania pieczywa, lecz doskonale sprawdza się także do innych celów kulinarnych. Masło ekstra z jarocińskiej mleczarni oznakowane jest certyfikatem „Gwarancja Tradycyjnego Smaku”.

W codziennych posiłkach nie może zabraknąć owoców i warzyw, które są cennym źródłem składników mineralnych, witamin, a także błonnika pokarmowego. W jadłospisie powinno znaleźć się ok. 500 g warzyw i 200-300g owoców.

Z diety należy całkowicie wykluczyć słodkie, gazowane i niegazowane napoje oraz wody smakowe. Zalecana jest głównie woda mineralna, niegazowana, niskosodowa. W ograniczonych ilościach dozwolone są soki warzywne i owocowe, bez dodatków cukrów.

Słodycze bardzo ciężko całkowicie wyeliminować z diety dziecka, tym bardziej jeśli rówieśnicy je spożywają. Warto raz w tygodniu pozwolić dziecku na spożycie domowego wyrobu słodkiej przekąski. Spośród technik kulinarnych zaleca się gotowanie w wodzie, na parze, duszenie, grillowanie, smażenie bez dodatku tłuszczu bądź z ograniczoną jego ilością, pieczenie w piekarniku.

Kluczowym narzędziem w walce z nadwagą i otyłością u dzieci jest edukacja żywieniowa, wprowadzana już od najmłodszych lat. Systematyczne nabywanie wiedzy z zakresu prawidłowego żywienia pozwala na kształtowanie pożądanych nawyków żywieniowych, a także postaw i umiejętności, które wpływają na zdrowie i pozwalają dokonywać dobrych, świadomych wyborów w dorosłym życiu.