31 sierpnia przy skwerze Stanisława Jacha w Miliczu odbyła się uroczystość z okazji Dnia Solidarności i Wolności – 42. rocznicy porozumień sierpniowych. Wiązanki kwiatów złożyli przedstawiciele samorządów, szkół, związku zawodowego NSZZ „Solidarność” i mieszkańców.

Uroczystości rozpoczęły się wspólnym odśpiewaniem hymnu państwowego i wysłuchaniem wystąpienia Ryszard Bartnickiego, przewodniczącego Międzyzakładowej Organizacji Związkowej NSZZ „Solidarność” w Miliczu. – To już 42. rocznica powstania naszego związku i naszej ciężkiej pracy na rzecz innych ludzi. To czas refleksji i podsumowań tamtych wydarzeń. Zapoczątkowały one wielkie zmiany i koniec komunizmu. Stało się to symbolem nie tylko dla nas, Polaków, ale też dla innych narodów. Idee Solidarności ciągle niesione są przez współczesną historię. Dziękuję państwu, że co roku jesteście obecni na tej uroczystości oraz 13 grudnia – powiedział szef powiatowych struktur związku zawodowego.

Następnie przemówił burmistrz Milicza. – Trzeba pamiętać o tym, że te wydarzenia nie działy się w momencie, kiedy komuna była słaba i chwiała się w posadach. Kraje demokracji ludowej były trzymane bardzo mocno w zwartych granicach i ordynku. O ich kondycji decydowała Armia Czerwona, rozlokowana w każdym z nich. Posłuszeństwa pilnowały betonowe silosy, zawierające śmierć nuklearną. 31 sierpnia był dla wielu szokiem, ponieważ niósł ogromną zmianę. Władza totalitarna usiadła przy stole i zawarła porozumienie. Najważniejszym postulatem było utworzenie niezależnego od władzy związku zawodowego. Sala BHP w Gdańsku przeszła do historii świata i popkultury. To znak pierwszeństwa wszystkich innych późniejszych wydarzeń, takich jak upadek muru berlińskiego, negocjacje Reagan-Gorbaczow, wiosna ludów. Należy o tym pamiętać i przypominać – podkreślił Piotr Lech.

Dzień Solidarności i Wolności to polskie święto państwowe, obchodzone co roku 31 sierpnia w rocznicę porozumień sierpniowych, ustanowione w celu upamiętnienia historycznego zrywu Polaków do wolności i niepodległości z 1980, który zapoczątkował proces upadku komunizmu i wyzwolenia narodów Europy Środkowej i Wschodniej. Jak podaje Instytut Pamięci Narodowej, na początku lipca 1980 r. na skutek podwyżki cen mięsa i jego przetworów, sprzedawanych w sklepach i stołówkach zakładowych, wybuchły spontaniczne strajki w zakładach pracy na południu i wschodzie kraju, głównie na Lubelszczyźnie. Protesty szybko wygasały po negocjacjach władz ze strajkującymi załogami, którym obiecywano realizację postulatów ekonomicznych.

Tymczasem 14 sierpnia 1980 r. w Stoczni Gdańskiej im. Lenina wybuchł strajk w obronie zwolnionej z pracy Anny Walentynowicz, działaczki WZZ Wybrzeża. Po dwóch dniach protest został przerwany, ale potem na skutek nalegań delegatów innych zakładów pracy, które poparły żądania stoczniowców, był kontynuowany jako strajk solidarnościowy. „Dyscyplinarne” zwolnienie Anny Walentynowicz doprowadziło do powstania największego ruchu społecznego w polskiej historii – NSZZ „Solidarność”. Powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, który sformułował 21 postulatów. Najważniejsze dotyczyły utworzenia prawdziwie wolnych i niezależnych związków zawodowych i upamiętnienia ofiar tragedii grudnia 1970 r. Na czele protestu stanął Lech Wałęsa.

W Międzyzakładowych Komitetach Strajkowych w Stoczni Gdańskiej skupionych było ok. 800 zakładów pracy z Wybrzeża Gdańskiego. Miejskie komitety strajkowe powstały także w Elblągu i Szczecinie. 26 sierpnia 1980 r. rozpoczęły się strajki na Dolnym Śląsku, a 29 sierpnia „stanęły” kopalnie na Górnym Śląsku. Do protestów przyłączały się także zakłady z innych miast Polski. Pod naporem akcji strajkowej władze PRL-u zgodziły się na powstanie niezależnych związków zawodowych. 30 sierpnia 1980 r. podpisano porozumienia w Szczecinie, 31 sierpnia w Gdańsku, 3 września w Jastrzębiu-Zdroju, a 11 września w Hucie Katowice (Dąbrowa Górnicza).

Powstanie niezależnego związku zawodowego, a w istocie wielkiego ruchu społecznego, wyzwoliło w Polakach nienotowaną wcześniej pod rządami komunistów ogromną aktywność w wymiarze politycznym i społecznym. Dotychczas niespotykana była sytuacja, w której władze jakiegokolwiek związku, stowarzyszenia czy organizacji wybierane były w sposób demokratyczny i wolny. Udział setek osób w związkowych zebraniach wyborczych w zakładzie i angażowanie się w pełnienie odpowiedzialnych funkcji z wyboru stanowiły zupełnie nową rzeczywistość. Od pierwszych dni września 1980 r. „Solidarność” stała się nie tylko związkiem zawodowym, ale i ruchem społecznym, ogarniającym wszystkie sfery życia społecznego i politycznego. Okazała się niespotykaną w bloku wschodnim zinstytucjonalizowaną formą opozycji wobec komunizmu. Na wolnościowej fali powstały niezależne organizacje rolnicze i studenckie: NSZZ Rolników Indywidualnych i Niezależne Zrzeszenie Studentów.

Wraz z rewolucją „Solidarności” w Polsce pojawiły się przejawy społeczeństwa obywatelskiego. Na niespotykaną skalę rozwinęła się niezależna poligrafia. W wielu zakładach pracy i instytucjach ukazywały się redagowane w sposób oddolny związkowe biuletyny informacyjne oraz czasopisma. W ramach związku prowadzono działalność kulturalną, samokształceniową, naukową i oświatową.

MICHAŁ KOBUSZYŃSKI