27 grudnia, w 103. rocznicę wybuchu powstania wielkopolskiego, w Zdunach i Rozdrażewie upamiętniono bohaterów tego zwycięskiego zrywu niepodległościowego. W tym roku po raz pierwszy tę rocznicę obchodzono jako święto państwowe.

27 grudnia ustanowiono bowiem Narodowym Dniem Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Z Zdunach uroczystości rozpoczęły się od spotkania w Izbie Muzealnej ośrodka kultury. Tam opowiadano o powstaniu i wspólnie śpiewano pieśni. Organizatorką była Łucja Długiewicz-Paszek.

Następnie uczestnicy uroczystości udali się przed pomnik Ofiar II Wojny Światowej i Totalitaryzmów oraz Mogiłę Powstańczą, by złożyć symboliczne wiązanki kwiatów i zapalić znicze, tym samym oddając hołd uczestnikom powstania wielkopolskiego.

W dniach 29-30 stycznia 1919 doszło do ataku niemieckich wojsk pod Zdunami. 1 lutego zginął kpr. Franciszek Sowiński, którego zastrzelono podczas patrolu. Był pierwszym powstańcem, który poległ w powiecie krotoszyńskim. Przez cały luty trwały często krwawe walki pomiędzy powstańcami a oddziałami armii niemieckiej w okolicach Zdun, Chachalni i Borownicy. Przykładowo w heroicznej, nieudanej obronie miejscowości Borownica zginęło kilkunastu powstańców (w tym pięciu zatrutych gazami). Niemcy użyli artylerii, gazów bojowych i miotaczy min.

Walki ustały 8 marca 1919, kiedy ustalono tymczasową linię graniczną między Zdunami a Perzycami. Obowiązywała ona do czasu wejścia w życie postanowień traktatu wersalskiego (styczeń 1920 roku), na mocy którego Zduny znalazły się w granicach Państwa Polskiego.

*

W Rozdrażewie delegacje samorządu, harcerzy, szkół, organizacji społecznych i politycznych złożyły wiązanki kwiatów oraz zapaliły symboliczne znicze przy pomniku Powstańców Wielkopolskich na miejscowym cmentarzu. Tego dnia Urząd Gminy w Rozdrażewie podświetlono na biało-czerwone barwy.

Na przełomie grudnia 1918 i stycznia 1919 z inicjatywy ks. Tadeusza Zielińskiego został utworzony oddział powstańczy w sile 120 ludzi, pod dowództwem Wacława Pabicha. Pod koniec stycznia 1919 roku dowództwo formacji, wówczas już kompanii, przejął Ignacy Talarczyk. Wacław Pabich został dowódcą miejscowej Straży Ludowej. Od 27 stycznia 1919 roku kompania rozdrażewska, na zmianę z innymi formacjami, zabezpieczała Zduny.

Kolejną służbę na pograniczu objęła 5 lutego, a kwaterą dla rozdrażewskich powstańców były Hotel Rauhuta oraz Hotel pod Lwem w Zdunach. 6 lutego trzy niemieckie kompanie uderzyły na Zduny. Jedna zajęła pozycje na cmentarzu ewangelickim, z zadaniem odcięcia powstańców od Krotoszyna. Druga weszła od wschodu szosą sulmierzycką i po rozbrojeniu posterunków uderzyła na powstańców w Hotelu Rauhuta, natomiast trzecia zajęła dworzec i zaatakowała powstańców w Hotelu pod Lwem. Podczas ataku część kompani rozdrażewskiej dostała się do niewoli, a kilkunastu powstańców poległo. Pozostali przy życiu żołnierze kontynuowali walkę na froncie pod Zdunami.

(ANKA / FENIX)

FOT. www.zduny.pl  /  FOT. Z. Pauter